BREAKING NEWS – Het Constitutionele Hof van Zuid-Afrika heeft vandaag, 06 mei 2025, veel Nederlanders (en andere buitenlanders elders) opnieuw tot Zuid-Afrikaan verklaard. Sommigen zonder hun medeweten, en allen zonder hun toestemming of eigen toedoen. Reden: het automatische verlies van het Zuid-Afrikaanse staatsburgerschap in de Zuid-Afrikaanse nationaliteitswetgeving was in strijd met de Zuid-Afrikaanse grondwet en de wet is nu geschrapt alsof deze nooit heeft bestaan. Het Hof heeft besloten dit met terugwerkende kracht te bepalen vanaf 06 oktober 1995.
Of u het nu wilt of niet, ja, u heeft nu een dubbele nationaliteit (of driedubbele of meer). Voor sommigen is dit fantastisch nieuws. Maar het kan ook tot problemen leiden. Nederland is een van de weinige ontwikkelde/Europese landen die een dubbele nationaliteit actief ontmoedigt en probeert zijn burgers een enkelvoudige nationaliteit op te dringen. Als u momenteel de Nederlandse nationaliteit aanvraagt, of binnenkort wilt aanvragen, zou de Nederlandse overheid haar beleid kunnen wijzigen en van u eisen dat u actief afstand doet van uw Zuid-Afrikaanse nationaliteit wanneer u Nederlander wordt. Dit is oud Nederlands beleid en het is nu wachten op de Nederlandse reactie.
Degenen die al dachten hun Zuid-Afrikaanse staatsburgerschap/nationaliteit te zijn kwijtgeraakt, bevinden zich echter in een lastigere situatie. De Nederlandse autoriteiten zullen nu namelijk moeten beslissen of ze deze mensen met een dubbele nationaliteit ook het bevel tot afstand zullen opleggen. Of, in extreme gevallen, hun de Nederlandse nationaliteit zullen ontnemen (onwaarschijnlijk).
Het goede nieuws is dat er in de Nederlandse wetgeving juridische gronden zijn om te stellen dat dit niet de schuld van het individu is en dat de Nederlandse autoriteiten daarom dit herstel met terugwerkende kracht zouden moeten toestaan. We weten echter niet of de Nederlandse autoriteiten en de extreemrechtse regering deze redenering zullen of willen accepteren. Dit creëert onzekerheid voor de betrokkenen.
Het is bekend dat de Nederlandse regering en autoriteiten geen berouw tonen in deze zaken. De Nederlandse wet staat het automatische verlies van de Nederlandse nationaliteit toe (vergelijkbaar met de inmiddels afgeschafte Zuid-Afrikaanse wet). Dit reeds sinds de invoering van de Nederlandse nationaliteitswet in 1893. De moderne tijd na de Tweede Wereldoorlog bood enige hoop op modernisering van de Nederlandse wetgeving, maar helaas. Met de wetswijzigingen van 1985 en 2003 zagen we tienduizenden Nederlanders hun nationaliteit verliezen. Dit is vandaag nog steeds de praktijk.
Het is dus mogelijk dat de Nederlandse autoriteiten deze gelegenheid zullen aangrijpen om meer mensen hun nationaliteit te ontnemen. Aan de andere kant zijn er goede juridische redenen waarom dit niet zou moeten gebeuren, en dit kan worden aangevochten. De komende maanden, of dit jaar, zullen we zien hoe dit zich ontwikkelt.
Mijn aanbeveling is dat de getroffenen niet zullen buigen voor de Nederlandse eis om afstand te doen van de Zuid-Afrikaanse nationaliteit. Voor de duidelijkheid: de getroffenen zijn degenen die eerder Nederlander waren geworden en die toen geacht werden hun Zuid-Afrikaanse nationaliteit te hebben verloren. Ze zijn nu dus weer Zuid-Afrikaans.
Als u met juridische problemen kampt, aarzel dan niet om contact op te nemen met ons kantoor, Habsburg Legal Services. Wij zijn specialisten in het Nederlandse nationaliteitsrecht en kennen de Zuid-Afrikaanse wetgeving door de ervaring met onze Zuid-Afrikaanse cliënten ook zeer goed.
Voor degenen die eerder vergeten zijn hun Retention of SA Citizenship Letter op tijd te krijgen: goed nieuws. Voor degenen die nu in de procedure zitten en dachten dat ze een Retention of SA Citizenship Letter nodig hadden: goed nieuws: u bespaart tijd, moeite en kosten. Een Retention of SA Citizenship Letter is niet meer nodig.
Praktische zaken
De uitspraak van de rechtbank maakt u met terugwerkende kracht weer Zuid-Afrikaans. De bureaucratie moet hier echter nog op opvolgen. De Zuid Afrikaanse minister van Home Affairs heeft aangekondigd volgende maand een online portaal te openen waar Zuid-Afrikanen een aanvraag kunnen indienen om hun staatsburgerschap opnieuw te laten erkennen (uiteraard met paspoorten en dergelijke). Hoe dit proces eruit zal zien weten we nog niet.
De volledige uitspraak van de rechtbank is hieronder te lezen. Ik wil alleen het belangrijkste punt noemen: de order aan het einde. Het Zuid-Afrikaanse Constitutionele Hof verklaarde:
“I make the following order:
- The order of constitutional invalidity of the Supreme Court of Appeal is confirmed.
- It is declared that section 6(1)(a) of the South African Citizenship Act 88 of 1995 is inconsistent with the Constitution and is invalid from its promulgation on 6 October 1995.
- It is further declared that those citizens who lost their citizenship by operation of section 6(1)(a) of the South African Citizenship Act 88 of 1995 are deemed not to have lost their citizenship.”
Voor degenen die getroffen zijn in andere landen (niet Nederland): Dezelfde principes gelden en het hangt ervan af hoe uw geadopteerde land op deze uitspraak zal reageren.
Voor de Nederlandse lezers, is het niet tijd dat de Nederlandse grondwet ook een artikel bevat dat gewone burgers beschermt tegen het verlies/afnemen van hun nationaliteit (vaak onbewust en tegen hun wil)?
Geschreven door
Kris von Habsburg
Specialist Dutch Nationality Lawyer (jurist)