Rapportage – Nederlanders met een dubbele nationaliteit waar zij niet zonder meer afstand van kunnen doen

Het Min. van SWZ heeft opdracht gegeven om een verkenning uit te voeren naar ervaringen en behoeften van Nederlanders (in Nederland) met een dubbele nationaliteit. De verkenning is uitgevoerd met 25 Nederlanders (in Nederland) met een dubbele nationaliteit die hun andere nationaliteit niet kunnen opgeven, ook al zouden ze dat willen. Een interessante rapportage is hier uit voortgekomen, met name omdat het alles te maken heeft met de beperkingen die Nederlanders in het buitenland ondervinden om vrijwillig een andere nationaliteit aan te nemen. En val je onder de drie uitzonderingen en mag je wel een andere nationaliteit aannemen, dan kan het Nederlanderschap, als je even niet oplet, resoluut van je worden afgepakt.

Hoe lastig en bezwaarlijk het voor de een is om van een andere nationaliteit af te geraken, hoe lastig en moeilijk het voor de ander is om een andere nationaliteit te kunnen aannemen en te behouden.

Uiteraard is het voor Nederlanders die in het buitenland wonen meestal een vrije keuze om een andere nationaliteit aan te nemen. Vaak om praktische redenen zoals bijvoorbeeld; stemmen in het buitenland, een huis te kunnen kopen, een bepaalde baan aan te kunnen nemen, als volwaardig burger aangezien te worden, voor de veiligheid etc. Maar daarnaast, wil men ook graag de eigen identiteit of wel het Nederlanderschap behouden.

Moet men het Nederlanderschap opgeven of raakt men die onbewust kwijt, o.a. door slechte of verkeerde informatievoorziening, dan heeft dat voor velen ernstige gevolgen.

De politieke arena

Het zijn duidelijk twee verschillende groepen, de groep die “ongewenst” een dubbele nationaliteit heeft t.o.v. van degene die gewenst een andere nationaliteit aanneemt of wil aannemen. Toch hebben ze veel gemeen en zijn ze beide slachtoffer van het huidige Nederlandse beleid. Dubbele nationaliteit is al vele jaren een heet hangijzer in Nederland. Denk aan de moties van wantrouwen aan het adres van minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren (D66), die naast de Nederlandse de Zweedse nationaliteit bezit, en tegen staatssecretaris Barbara Visser (VVD), die doordat ze in Kroatië is geboren ook een Kroatisch paspoort heeft. Dubbele loyaliteit (ofwel wel dubbele nationaliteit) is uit den boze, kwaadaardig en moet verbannen worden! Helaas is dat voor sommigen in de regering nog steeds het sentiment.

Raakvlakken

We noemen een aantal raakvlakken, die uit de rapportage naar boven zijn gekomen, met de groep Nederlanders in het buitenland die voorstander zijn van dubbele nationaliteit. Hier willen wij als kanttekening vermelden dat er ook Nederlanders in het buitenland zijn die geen voorstander van dubbele nationaliteit zijn. Echter wij hebben na verschillende onderzoeken geconstateerd dat de meerderheid er positief tegenover staat.

Informatie vinden over nationaliteit kwesties

Quote uit rapportage:

Zowel voor de interviewers van het onderzoek als voor de deelnemers. Er is niet één duidelijke vindplaats van informatie, en (online) bronnen geven geregeld tegenstrijdige informatie. Belangrijk hierbij op te merken is dat onze rol niet het verschaffen van informatie was, maar het verzamelen van ervaringen én (hulp)vragen, en wij daarom in de meeste van deze situaties helaas geen helderheid konden verschaffen.

Dit klinkt bekend in de oren, door beperkte informatievoorziening en de onkunde van medewerkers bij de overheid zijn niet voor niks duizenden Nederlanders in het buitenland onbewust het Nederlanderschap kwijtgeraakt. Zie ook het rapport van de Nationale Ombudsman uit 2016, gebaseerd op 500 voormalig Nederlanders, nu 7 jaar later, gebeurt dit helaas nog steeds.

Voordelen van een dubbele nationaliteit

Quote uit rapportage:

De mate waarin de ‘voordelen’ die horen bij een nationaliteit aansluiten op de behoefte van een individu is ook onderhevig aan schommelingen. Politieke stabiliteit telt hier bijvoorbeeld in mee, en veiligheid. Maar ook gezondheid, economie en sociale voorzieningen.

Dit geldt ook voor de vertrokken Nederlander met een dubbele nationaliteit. Als men de Nederlandse nationaliteit kan behouden dan geeft dat een veiliger gevoel. Een goed recent voorbeeld is Brexit, of men bevindt zich in een land waar politieke spanningen kunnen ontstaan, of een crisis zoals corona. Maar ook als men mantelzorg wil verlenen in Nederland of misschien wel helemaal moet terugkeren, door omstandigheden.

Geen volwaardig burger

De geïnterviewden geven aan zich niet volwaardig Nederlander te kunnen voelen. Met name voor diegenen die geboren en getogen zijn in Nederland. Voor een deel van de Nederlanders in het buitenland voelt het ook alsof de overheid ze liever kwijt dan rijk is.

Dit geldt vooral voor de velen die zonder pardon het Nederlanderschap zijn verloren en dit juridisch moeten aanvechten en helaas verliezen de meeste deze strijd. Er wordt geregeld een ongelofelijke juridische mankracht uit de kast getrokken door de overheid om te voorkomen dat men slaagt het Nederlanderschap te herkrijgen.

De conclusie van de Nationale Ombudsman was destijds duidelijk. Men was slecht geïnformeerd door de overheid en voormalig Nederlanders zouden het Nederlanderschap met terugwerkende kracht moet kunnen herkrijgen. Waarom moeten Nederlanders, nu nog 7 jaar na de resultaten van dit onderzoek, een juridische strijd leveren.

Duidelijk informatie en een informatiepunt

Quote uit rapportage:

In vrijwel ieder interview werd de behoefte geuit voor een centraal informatiepunt, waar Nederlanders met een dubbele nationaliteit terechtkunnen met vragen. Een juridisch loket bijvoorbeeld, waar mensen werken die verstand hebben van de verschillende wetgevingen en kunnen voorzien in onderbouwd advies en ondersteuning. In de interviews kwamen vaak vragen op, rondom mogelijke wijzigingen in de toekomst: ‘Wat als er iets verandert in de wetgeving? Hoe kom ik daar dan achter? Hoe anticipeer ik daarop?

Het gesprek over het hebben van een dubbele nationaliteit zou, zo geven enkele deelnemers aan, sowieso vaker gevoerd moeten worden. Het is een thema dat niet vaak ter sprake komt in het maatschappelijk debat. Er is ook onder Nederlanders zonder dubbele nationaliteit vaak weinig bewustzijn over het feit dat sommige Nederlanders met dubbele nationaliteit hier helemaal geen afstand van kúnnen doen, al zouden ze het willen.

Zorg voor een centraal informatiepunt waar deze kennis gebundeld en laagdrempelig beschikbaar is voor Nederlanders met vragen. Zorg ervoor dat dit informatiepunt bemand is met professionals die over de kennis beschikken om ‘wat als…?’ vragen adequaat te beantwoorden. – Naast het vergaren van informatie en het beschikbaar maken hiervan, bevelen wij ook aan om te investeren in proactieve voorlichting over mogelijke implicaties rondom het hebben van een dubbele nationaliteit.

Een schot in de roos! Duidelijke informatievoorziening en een centraal informatiepunt voor complexe vragen, die niet zomaar online te vinden zijn, bemand door deskundige mensen. Weliswaar gaat het in de rapportage meestal om het andere land, maar de strekking blijft hetzelfde.

Mensen willen duidelijkheid en niet voor onaangename verassingen komen te staan of zelfs onomkeerbare gebeurtenissen. Dat een Nederlander bij de ambassade in Nieuw-Zeeland wordt verteld dat zij die nationaliteit mag aannemen, maar dan niet vermeld wordt dat men dit later alsnog kan verliezen met de desastreuze gevolgen van dien, is een voorbeeld dat te vaak voorkomt.

Ook Nederland Wereldwijd schiet hierin voor Nederlanders in het buitenland te kort.

Het maatschappelijk debat

In de rapportage wordt duidelijk dat men het Maatschappelijke debat wil bevorderen om dubbele nationaliteit bespreekbaar te maken.

Belangrijk is dan wel om alle groepen Nederlanders met een dubbele nationaliteit en inclusief diegenen die een dubbele nationaliteit wensen, in dit debat mee te nemen! Bekijk ook alle naturalisaties en niet alleen vanuit bepaalde landen. In feite willen mensen binding kunnen houden met het andere land. Ook vanuit een rechts perspectief, diegene die de andere nationaliteit mogen behouden kunnen eerder en makkelijker terugkeren.

Anders doe je half werk en is het debat niet representatief. Deze verkenning beslaat 25 interviews versus de 500 voormalig Nederlanders uit het rapport van de Nationale Ombudsman. De duizenden andere voormalig Nederlanders en Nederlanders met een dubbele nationaliteit in het buitenland blijven wederom buiten beschouwing. Zij willen ook graag hun stem laten horen, zo hebben meer dan 5000 Nederlanders in het buitenland in 2019 meegedaan aan een nationaliteitsonderzoek.

Ja, als men de nationaliteit bewust wil opgeven dan moet dat kunnen en mogen. Binnen Nederland kan dat, bij andere landen is dat soms moeilijker. Onze Argentijnse Nederlandse koningin als voorbeeld. En dat Nederland daar wat aan zou willen doen, dat is goed. Maar het echte probleem ligt in de ouderwetse houding van beide landen, dus ook Nederland. Onbewust en/of ongewild verlies van nationaliteit is niet evenredig en moreel niet te verdedigen. Bewust je nationaliteit willen opgeven is acceptabel, maar dat is niet het probleem in Nederland. In Nederland is het probleem dat men soms nog uiterst ouderwets en xenofobische houdingen heeft waar zowel voormalig-Nederlanders, Nederlanders in het buitenland als ook nieuwe Nederlanders tegenaan lopen.